پَرَنده یا مرغ[3] به جانوران مهره‌داری گفته می‌شود که بدنی پوشیده از پر دارند، خونگرم اند، بال دارند، بر روی دوپا راه می‌روند و تخم می‌گذارند. بیشتر پرندگان توانایی پرواز دارند. نزدیک به 10،000 گونه پرنده در سراسر جهان وجود دارد. این جانوران پرتنوع ترین نوع مهره‌داران چهارعضوی اند و از قطب شمال گرفته تا قطب جنوب می‌توان گونه‌ای از پرندگان را پیدا کرد. کوچکترین گونه? زنده از پرنده‌ها، مرغ پر زنبوری با پهنای 5 سانتی‌متر (2 اینچ) و بزرگترین آن‌ها شترمرغ با بزرگی 2?75 متر (9 پا) است. فسیل‌های باقی مانده گواه آن است که طبق نظریه? تکامل سرچشمه? پرندگان به دایناسورهای ددپا، نزدیک به 160 میلیون سال پیش (Ma)، در دوران ژوراسیک باز می‌گردد. دیرین‌شناسان بر این باورند که پرندگان تنها کلاد دایناسورهایند که از انقراض دوران سوم کرتاسه در 65?5 میلیون سال پیش، جان سالم به در برده‌اند.

قلب پرندگان چهارحفره‌ای و خم آئورت به سمت راست است. استخوان‌های سر به هم جوش‌خورده و در استخوان پس‌سری تنها یک (مهره -مفصل) دارند. در این مهره‌داران 9 کیسه هوایی متصل به شش‌ها وجود دارد، استخوان‌ها به جهت کاهش وزن مجوف شده‌اند، چشم‌ها بزرگ است و حس بینایی قوی‌ترین حس آن‌ها است.

امروزه پرندگان با این ویژگی‌ها شناخته می‌شوند: منقار و بدنی پوشیده از پر دارند، دندان ندارند، تخم‌هایی با پوسته? سخت می‌گذارند، سوخت‌وساز بالا، قلب چهارحفره‌ای، استخوان‌بندی نیرومند و همزمان سبکی دارند. امروزه تمامی پرندگان زنده دو بال دارند، تنها استثنای این مطلب پرنده‌ای با نام موآ از زلاندنو است که هم اکنون منقرض شده. در پرندگان زائده‌های حرکتی پشتی برای راه رفتن، نشستن و یا شناکردن سازگاری یافته‌است و زائده‌های حرکتی جلویی به صورت بال تغییر شکل یافته. به این ترتیب بال یک عضو پیشرفته و تکامل یافته‌است که و به بیشتر پرندگان توان پرواز می‌دهد. سینه‌پهنان، پنگوئن‌ها و گونه‌های انگشت شماری از پرندگان توان پرواز ندارند. دستگاه گوارش و دستگاه تنفسی پرندگان بسیار ویژه‌است و به خوبی به نیازهای آن‌ها برای پرواز پاسخ می‌دهد. برخی پرندگان مانند کلاغیان و طوطی‌سانان در میان باهوش ترین گونه‌های جانوران جای می‌گیرند. دیده شده که برخی پرندگان توان ساخت و کاربرد ابزارها را دارند. همچنین بسیاری از گونه‌هایی که زندگی اجتماعی دارند آشکارا دانش خود را در اختیار نسل‌های بعد قرار می‌دهند.

کالبدشناسی ظاهری یک پرنده: 1-منقار 2-تارُک 3-عنبیه 4-مردمک 5-روتنه 6-پوشپرهای کوچک 7-سرشانه 8-پوشپرهای وسطی 9-شاه‌پر 10-پشت 11-پرهای کناری 12-دمگاه 13-ران 14-ساق‌مچ 15-ساق 16-پا 17-درشت‌نی 18-سطح شکمی 19-پهلو 20-سینه 21-گلو (اگر برجسته باشد: طوق) 22-آویزک