طوفان[1] عبارت است از آشفتگی شدید جوی و اختلال شدید فشار هوا. گاه بر اثر برخورد دو جبهه هوای سرد و گرم، طوفانی به وقوع می‌پیوندد که می‌تواند موجب قطع درختان، خرابی ساختمانها و شکستن شیشه‌ها شود. گردباد در نقاط مختلف به صورت تندباد، گردباد دریایی یا گردباد خشکی ظاهر می‌شوند. وقوع طوفان اغلب با باران‌های شدید و سیل‌آسا همراه‌است.[2] طوفان‌های عظیم و گردبادهای دریایی معمولاً در عرض‌های نزدیک به استوا رخ می‌دهند و از قدرت تخریب زیادی برخوردارند.[3]

واژه‌شناسی

بنا بر لغتنامه دهخدا طوفان در لغت به معنی انقلابات سخت هوا و باران سخت است. همچنین به هرچیزی که بسیار بزرگ و غالب باشد و همه را فروگیرد گفته می‌شود.[4] کلمه «طوفان» اسم و معرب از ریشه? یونانی اسـت. در فرهنگ معین طوفان به معنای «باران بسیار سخت و شدید و آب بسیار که همه را بپوشد و غرق کند و باد شدید و ناگهانی که موجب خسارت و خرابی بناها و ساختمانها شود و سبب تشکیل امواج سهمگین و مخرب گردد، و همچنان به معنای هر چیز بسیار است که فراگیر باشد مانند طوفان آتش یا طوفان باد» آمده‌است.
در فرهنگ معین سرواژه? دیگری برای «توفان» نیز وجود دارد که اصل آن از زبان فارسی بوده و صفت فاعلیاز مصدر توفیدن اسـت، به معنی شور و غوغا کننده، فریاد کننده و غُران. پس برای تفکیک طوفان از توفان باید معناهای لغوی این واژه‌ها را مد نظر قرار داد.[1]

طوفان‌ها و توفندهای معروف

طوفان بزرگ یا طوفان نوح، روایتی است که در بسیاری از ادیان مورد پذیرش است.
طوفان شن در شرایطی رخ می‌دهد که شرایط اقلیمی طوفان در مناطقی به‌وجود آید که از پوشش گیاهی مناسب برخوردار نبوده و کانون بحران طوفان، حساس به فرسایش باد باشد.[5]
توفان درچیو طوفانیست با باد گرم که برخلاف سایر طوفان‌ها معمولاً مسیر مستقیمی را طی می‌کند.[6]
توفان آیک که همراه با سیل و آب‌گرفتگی بوده و خسارات زیادی وارد نموده‌است.[7]
توفان کاترینا از فاجعه بارترین طوفان‌های تاریخ آمریکا بوده‌است.[8]
توفان گنو که منطقه ساحلی را در شمال شرق اقیانوس هند و دریای عمان در نوردید.[9]
توفان گوستاو از طوفان‌های شدید در آمریکا بود.[10]
توفان مغناطیسی پدیده‌ای نجومی است. توفان‌های خورشیدی، توفان‌های زحلی و توفان‌های مریخی از نوع این پدیده هستند.[11][12]
توفان موسمی یا مانسون. طوفانی است که هر سال از خردادماه تا مهرماه در هندوستان و هندوچین جریان دارد.[13]