زنبور عسل گونه‌ای زنبور است که عسل می‌سازد. زنبور عسل این کار را با گردآوری شهد گل‌ها در کندو انجام می‌دهد.[5] در فارسی به زنبور عسل منگ، منج و مگس انگبین هم گفته می‌شود.[5] زنبورهای هر کندو یکی از سه نوع زنبور ملکه، زنبور نر و زنبور کارگر هستند. زنبور عسل از حشرات اجتماعی است حتی اگر در خارج از کندو دارای غذای کافی باشد نمی‌تواند به تنهایی زندگی کند.

 ملکه

ملکه معمولاً مادر تمامی زنبورهای موجود در کندو است. جنسیت آن ماده بوده و مهم‌ترین وظیفه‌اش تخم گذاری می‌باشد. ملکه در تاریک‌ترین و محفوظ‌ترین نقطه کندو سکونت دارد و در اطراف این محل خانه‌های ویژه‌ای برای محافظت از تخم‌ها و نوزادان قرار گرفته. علاوه بر این‌ها سه تا ده خانه برای ملکه‌های جوان در نظر گرفته شده است. ملکه همانند روح کندو محسوب می‌شود و اگر ملکه را بردارند و جانشینی برای او وجود نداشته باشد بعد از سه یا چهار ساعت تمام کارهای کندو متوقف می‌شود و بعد از مدتی زنبورها بر اثر اندوه نداشتن ملکه نابود می‌گردند. ملکه از اواخر فروردین تا اواخر خرداد روزانه حدود 1500 تخم می‌گذارد.[5] ملکه‌ها و کارگرها از تخم‌های لقاح شده و نرها از تخم‌های غیر لقاح شده (هاپلودید) به وجود می‌آیند. طول بدن ملکه بسته به هر نژاد متفاوت می‌باشد. بال‌های آن کوچک بوده و خرطوم آن توانایی جمع آوری شهد گل‌ها را نداشته و در عوض دارای شکمی بزرگ‌تر از ماده‌های کارگر بوده و به طور طبیعی بیش از 5 سال می‌تواند زنده بماند. در زنبورداری تجاری به علت کاهش تخمریزی از سال دوم زندگی به بعد، بیش از دو سال از یک ملکه استفاده نمی‌شود. ملکه عسل در زمان شفیرگی گرده نمی‌خورد و بجای آن ژله رویال مصرف می‌کند و شفیره‌ای که از گرده تغذیه شود هیچگاه به ملکه تبدیل نشده و کارگر خواهد شد. ملکه تا آخر عمر توسط ژله رویال تولیدی کارگران تغذیه می‌شود.زنبور

کارگر

جنسیت زنبورهای کارگر ماده بوده و بیشتر جمعیت کندو را تشکیل می‌دهند.[5] طول بدن آن‌ها 9 میلیمتر می‌باشد. در یک کندوی قوی با بیش از 10 قاب، حدود 70 هزار زنبور کارگر وجود دارد. زنبورهای کارگر با اینکه ماده هستند توانایی بارور شدن ندارند. ولی در صورت نبودن ملکه در کندو می‌توانند تخم ریزی کنند. که در زنبورداری ماده تخم‌گذار گفته می‌شود. نیش زنبورهای ماده خاردار بوده و طول آن در حدود 1 میلی متر می‌باشد. به خاطر وجود همین خارها پس از نیش زدن و ورود زهر به بدن موجوداتی که ساختار گوشتی دارد نیش در پوست گیر کرده و موجب جدا شدن کیسه زهر از زنبور می‌شود. و پس از چند دقیقه زنبوری که نیش زده خواهد مرد. این باور اشتباه وجود دارد که زنبور ها به صورت آگاهانه اقدام به نیش زدن میکنند و به عبارتی خود را فدا میکنند ولی زنبور ها به هیچ وجه نمی‌دانند بعد از نیش زدن کیس ی زهرشان پاره خواهد شد.

وظایف زنبورهای کارگر

رفتن به خارج از کندو و تهیه عسل از شیره گل‌ها
تغذیه نوزادان
تهیه صمغ برای پوشاندن شکاف‌ها و روزنه‌ها جهت جلوگیری از ورود نور و مواد خارجی به کندو
تهیه آب برای ادامه حیات و نمک برای رشد نوزادان
نگهبانی و رسیدگی به وضع نوزادان و ملکه و پرستاری از آنان
تمیز کردن کندو و تهیه هوای مورد نیاز آن
انبار کردن اندوخته‌ها و مرمت کندو
تعدادی از کارگران در هر ساعت شیره دویست تا سیصد گل را مکیده و به کندو می‌آورند و به مامورین حمل و نقل تحویل می‌دهند و آن‌ها نیز عسل دریافت کرده را انبار می‌کنند. در ورودی لانه چندین زنبود پاسداری می‌کنند و مانع ورود حشرات بیگانه و غارتگر می‌شوند. در داخل کندو عده‌ای مامور نظافت هستند و فضولات زنبوران نر را که کاری جز خوردن عسل ندارند از کندو بیرون می‌برند. چند زنبور هم با بال زدن پیوسته حرارت کندو را تعدیل و هوا را تهویه می‌کنند. پرستاران هم مواد غذایی را به نوزادان و ملکه می‌رسانند.

 نوعی زنبور عسل اروپایی

نوزادان

نوزادان پس از خروج از تخم بعد از طی دو مرحله به صورت زنبور کامل در می‌آیند. در مرحله اول به صورت کرم‌های سفیدی هستندو در خانه‌های کوچکی به سر می‌برند و پرستاران به آن‌ها غذا می‌رسانند و پس از چند روز به صورت زنبورهایی در می‌آیند که هنوز کامل نشده‌اند و به حالت خوابیده و خشک شده به سر می‌برند (مانند حالت پروانه ابریشم در پیله) به این جهت غذا نمی‌خورند تا وقتی که به صورت حشره کامل درآیند.

   شفیره زنبورهای نر (زنبورهای عسل) در کندو
شفیره‌های سمت راست چند روز بزرگتر هستند.

زنبور عسل و باروری گل‌ها

برآورد می‌شود که زنبور عسل در تهیه و تولید یک سوم غذای بشری سهیم باشد. واین بدان معنی نیست که عسل یک سوم غذای بشری است، بلکه باید گفت که زنبور عسل نقش مهمی در باروری گیاهان دارد و اگر زنبور نبود چه بسا که در بسیاری از اوقات باروری گیاهان امکان پذیر نبود. زنبور عسل وقتی بر روی گلی می‌نشیند، دانه‌های گرده را از اندام نرینه گل (پرچم) با خود برمی‌دارد و هنگامی که به سوی گل دیگری می‌رود، با این دانه‌های گرده اندام مادینه گیاه (تخمدان) را بارور می‌سازد، وبنا به اظهارات اتحادیه ملی پرورش دهندگان زنبور عسل در فرانسه، زنبور عسل اقدام به تلقیح وباروری گل آفتابگردان و درختان سیب به میزان 70? و توت فرنگی و گیلاس به میزان 80? و درختان میوه دار کوچک به میزان 90? و شبدر و یونجه بنفش به میزان 100? می‌نماید و اگر زنبور عسل نباشد، میزان تولیدات گیاهی به شدت کاهش می‌یافت و بدین گونه قبل از این که به موضوع اهمیت تولید عسل بپردازیم، باید کمی واقع بین باشیم و دریابیم که زندگی ما بدون زنبور عسل بسیار دشوار می‌شد. باغداران و کشاورزان به خوبی از نقش زنبور عسل در باروری گیاهان و افزایش محصولات کشاورزی آگاه هستند و به همین علت هیچ گاه در اجاره دادن باغ‌های خود به پرورش دهندگان زنبور عسل تردید نمی‌کنند وبدین وسیله سعی می‌کنند که میزان تولید محصولات خود را دوبرابر سازند.
جمع آوری شهد - گرده - آب - بره موم - پاسبانی از کندو - تولید عسل - رسیدگی به ملکه - پرورش نوزادان - رسیدگی به کندو و پاکیزگی آن از بیشترین وظایف زنبورهای کارگر می‌باشد.

                                                                                            زنبور عسل در حال جمع آوری شهد گل

                                                                                            زنبور کارگر در حال حمل گرده گل به سمت کندو